DOĞANIN Diyalektişi, Friedrich Engels’in çok önemli yap-tlarından biridir. Bu yap-t, 19. yüzyıl ortalarında, doğabilimlerin ula-t--- başl-ca başar-ların, diyalektik materyalist bir genellemesini verir, materyalist diyalektişi geliştirir ve doğabilimlerdeki metafizik ve idealist kavramları ele-tirir.
Geçen yüzyıl içinde, birkaç on yılı a-k-n sürede, kapitalist üretim tarz-nda ve kapitalizmin üretici güçlerinde sa-lanan gelişmeler; teknolojide ve doğabilimlerde, özellikle sanayi ile azçok başlant-s- olan doğabilimlerde, h-zl- bir ilerleme sa-lamıştır.
19. yüzyılın baş- ve daha çok ortaları, matematikte, gökbilimde, fizikte, kimyada ve biyolojide bir dizi başar-ya ve bulu-a tan-k olmu-tur. Yeni olgular ve doğa yasaları ortaya konmu-tur, yeni teoriler ve varsay-mlar kabul edilmiştir; yeni bilim dalları ortaya çıkmıştır.
Engels, doğabilimin bu zafer dolu yürüyü-ündeki üç ilerlemeyi -öyle sıralar: organik hücrenin bulunmas-, enerjinin sakın-m- ve Dönüşümü yasas-nın bulunmas-, darvincilik. 1838’de ve 1839’da M. J. Schleiden ve T. Schwann, bitki ve hayvan hücrelerinin özde-lişini ortaya koymu-lardır; bu iki bilgin, canl- organizmanın temel yap- biriminin hücre olduğunu kan-tlam--lar ve organizma yap-s-nın eksiksiz bir teorisini yaratm--lardır. Böylece bu iki bilgin, organik dünyanın birlişini göstermişlerdir. 1842 ve 1847 yılları arasında J. R. Mayer, J. P. Joule, W. R. Grove, L. A. Colding ve H. Helmholtz, enerjinin sakın-m- ve Dönüşümü yasasını Bulmuşlar ve gerçeklişini kan-tlam--lardır. Bunun sonucu olarak, doğa, kendisini, maddenin evrensel hareketinin bir biçiminin, bir başka biçime Dönüşümünün sürekli süreci olarak ortaya koymu-tur. 1859’da Charles Darwin, temel yap-t- Türlerin Kökeni’ni* yayınlamıştır. Bu yap-t, bir yüzyıldan fazla süren evrim fikrinin gelişimini tamamlam-- ve modern biyolojinin temellerini kurmu-tur. Bu bulu-ların felsefi önemi, doğal gelişmenin diyalektik nitelişini özellikle özlü bir biçimde ortaya koymu- olmalarındadır.
19. yüzyılın ortas-ndan bu yana, bilimsel gelişme, gerçek bir devrim nitelişine bürünmü-tür. Ne var ki, doğabilimin ortaya koydu-u yeni bilgilerin diyalektik nitelişi ile bilim adamlarının kullandiş- metafizik yöntem arasındaki çelişki, bu bilimsel gelişimi güçlüklerle kar-- kar--ya getirmiştir.
